سازمانهاي يادگيرنده

سازمانهاي يادگيرنده را به تعبيري ديگر مي توان سازمانهاي دانش آفرين ناميد، سازمانهايي كه در آنها خلق دانش و آگاهيهاي جديد، ابداعات و ابتكارات يك كار تخصصي و اختصاصي نيست، بلكه نوعي رفتار همگاني و روشي است كه همه اعضاي سازمان بدان عمل مي كنند. به عبارت ديگر سازمان دانش آفرين سازماني است كه هر فردي در آن انساني خلاق و دانش آفرين است. در اين سازمان تفكر، بحثهاي جمعي، و كشف نظريات و افكار نو تشويق مي شوند و نوآوران پرورش مي يابند.

سازمانهايي با چنين ويژگيها و خصوصيات سازمانهايي آرماني و خواستني هستند، اما چگونه مي توان به چنين سازمانهايي دست يافت و چطور مي توان چنين سازمانهايي را طراحي و ايجاد نمود؟ چه برنامه ها و سياستهايي بايد اعمال شوند تا سازمانها به اين وضعيت مطلوب انتقال يابند؟

آنچه در مورد اين سازمانها ارائه شده بيشتر جنبه فلسفي و نگرشهاي كلي داشته و كمتر به جنبه هاي عملي و كاربردي اشاره گرديده است. در مورد تعريف اين گونه سازمانها بطور عملي و كاربردي تعريفي وجود ندارد، از نظر مديريت رهنمود هاي روشن و صريحي بيان نشده و از نظر ابزار سنجش و ارزيابي اين گونه سازمانها نيز وسيله اي در دست نيست. با توجه به ابهامات ونارساييهايي كه موضوع سازمانهاي يادگيرنده را احاطه كرده است، در اين مقاله كوشش شده تا ضمن تشريح مفاهيم و موازين عملي و كاربردي آنها نيز حتي المقدور تبيين و ارائه گردد.

سازمانهاي يادگيرنده

يادگيري را به گونه مختلف تعريف كرده اند، اما در تمامي اين تعاريف تغيير رفتار به عنوان اساسي ترين ركن قلمداد گرديده است. يادگيري فرايندي است كه در آن رفتارها و پندارهاي افراد تغيير مي يابد و به گونه هاي ديگر عمل مي كنند. بدين ترتيب فرايند يادگيري هنگامي تحقق مي يابد كه تغييري در رفتارها و عملكرد افراد مشاهده شود.

گاهي مستقيما قابل مشاهده اند و گاهي به طور غير مستقيم احساس مي شوند از اين رو تغيير در ادراكات، نحوه تفكر و به خاطر سپردن و تشخيص افراد هم در دايره آثار يادگيري قرار مي گيرد.

سازمان يادگيرنده نيز در فراگيري از همين تعريف تبعيت مي كند، بدين معني كه چنين سازماني در طول زمان تغيير مي كند و عملكرد هايش متحول مي شوند. سازمان يادگيرنده سازماني است كه عملكردهايش پس از طريق آگاه كردن بهتر، بهبود مي يابد و اصلاح مي شود و از طريق فرايند ارتباط دامنه رفتارهاي بالقوه اش را تغيير مي دهد و تأثير مي بخشد.  سازمان ها زماني يادگيرنده و دانش آفرين شمرده مي شوند كه بتوانند استنباطاتي را از تاريخ و تجربيات خود را بخاطر بياورند و آنها را به صورت كاربردي راهنماي رفتارهايشان قرار دهند

يادگيري سازماني فرايند يافتن خطاها و اشتباهات و رفع و اصلاح آنهاست. يادگيري سازماني از طريق مشترك و همذهني، الگوهاي ذهني و دانش، ايجاد مي شود و بر تجربه و آگاهيهاي گذشته و رويدادهاي پيشين استوار است. همان گونه كه از اين تعاريف استنباط مي شود يادگيري سازماني فرايندي است كه با كسب دانش و بهبود عملكرد در طرق مختلف رخ مي دهد. به طور كلي مي توان سازمان يادگيرنده را سازماني دانست كه در ايجاد، كسب، انتقال دانش مهارت داشته و تغيير و اصلاح رفتارهايش به كمك آگاهيهاي جديد مكتسبه عمل كند. در اين تعريف از سازمان يادگيرنده، ايجاد و خلق و نوآوري و خلاق بودن ركن اساسي را تشكيل مي دهد. اما آفرينندگي و كسب دانش به تنهايي براي آنكه سازماني يادگيرنده شود، كافي نيستَ، بلكه سازمان بايد بتواند آن دانش را در رفتارها و عملكردهايش بكار گيرد و بهبود و اصلاح فعاليتهايي كه به كمك آنها ميسر سازد. به عنوان مثال امروزه در اغلب دانشكده هاي مديريت مغرب زمين مديريت كيفيت جامع تدريس و روشهاي مختلف آن به عنوان دانش و آگاهي در سازمان آنها موجود است، اما دانشكده هايي كه از آن در فعاليتهايشان نام مي برند، معدود و انگشت شمارند. سازمانهاي مشاوره اي روشهاي مختلف مديريت نوين و سازماندهي جديد را به خود عرضه مي كنند و اين بدان معناست كه آنها از اين شيوه ها آگاهند، ولي سازمانهاي خود آنها عموما از تشكيلاتي قديمي استفاده مي كنند.

سازمانهاي موفق و كامياب امروز، سازمانهايي هستند كه دانش جديد را خلق يا كسب كرده و آن را به طرق و شيوه هاي كاربردي براي بهبود فعاليتهايشان تبديل نموده اند. آنها از شيوه هاي نو و خلاق براي اصلاح ساختار و عملكردشان بهره گرفته و از اين رو مي توانند براي ما سرمشق و الگو باشند.

ويژگيهاي سازمانهاي يادگيرنده

شايد با توصيف ويژگيها و خصوصيات سازمانهاي يادگيرنده بتوان شمه كاملتري از اين نوع سازمانها بدست داد و آنها را بهتر شناخت. سازمان يادگيرنده سازماني است كه به عنوان يك كل و مجموعه هماهنگ ياد مي گيرد و پيش مي رود. او خود راه را مي يابد و جلو مي رود، از تجربه ها همچون انساني خردمند پند مي آموزد و مسير خود را تصحيح مي كند. كسي او را كنترل نمي كند و مهارش را به اين سو و آن سو نمي كشاند، سازمان يادگيرنده خود كنترل و خود فراگيرنده است و مسير خويش را مي يابد و به سوي هدف پيش مي رود.

سازمان يادگيرنده درد و عشق آموختن دارد - سازمان يادگيرنده نياز به آموختن را احساس مي كند و در پي يادگيري است. سازمان يادگيرنده همچون انساني است كه به علت نياز شوق آموختن دارد. سازمان اگر احساس كند كه براي بقا، براي ادامه حيات و براي رشد در يك محيط مشحون از رقابت و تلاش بايد بياموزد، مسلما به دنبال يادگيري روانه خواهد شد و اگر چنين نيازي را احساس نكند انگيزه اي براي آموختن نخواهد داشت. سازماني كه حياتش وابسته به بودجه اي است كه به طور ثابت دريافت مي كند، سازماني كه رقابتي را احساس نمي كند، سازماني در قبال مسئوليتي كه بر عهده دارد از نظر عملكردها مورد سوال قرار نمي گيرد، سازماني كه ارزيابي نمي شود و از حمايتي غير منطقي برخوردار است نيازي به ياد گرفتن نخواهد داشت و در پي آموختن نخواهد رفت. بنابراين براي آنكه سازمانهايي يادگيرنده داشته باشيم بايد آنها را در محيطي رقابت آميز رشد دهيم و با دادن استقلال عمل به آنها محيطي فراهم آوريم تا موسسات خود را بيابند و خود اتكا شوند. سازمانها بايد دائما تحت ارزيابي باشند و عملكردهايشان وارسي شود، در قبال مسئوليتي كه بر عهده دارند مستمراً مورد پرسش قرار گيرند و هيچ سازماني بيهوده حمايت نشود. در چنين فضايي سازمان درصدد يادگيري برخواهد آمد و براي حفظ خود مي آموزد و آموخته هايش را بكار مي گيرد، اين سازمان در آموختن خودانگيز خواهد بود و عشق آموختن در آن دروني خواهد شد.